New rules for providing finance to farmers - Starting from January 7, 2024, does a financial institution providing financing to an individual have to check each time whether he or she owns a farm?

This article is available in Polish.

Nowe zasady udzielania finansowania dla rolników - czy od 7 stycznia 2024 r. instytucja finansowa udzielając osobie fizycznej finansowania za każdym razem musi sprawdzić czy posiada ona gospodarstwo rolne?

Ustawa z dnia 14 kwietnia 2023 r. o konsumenckiej pożyczce lombardowej („Ustawa”) wprowadza istotne zmiany związane z finansowaniem na rzecz osób prowadzących gospodarstwo rolne oraz z rozszerzeniem zakresu stosowania przepisów dot. klauzul abuzywnych na umowy zawierane z indywidualnymi rolnikami. W niniejszym alercie nakreślamy główne zmiany w powyższym obszarze, do których podmioty świadczące usługi na rzecz rolników będą musiały przygotować się przed wejściem w życie Ustawy tj. przed 7 stycznia 2024 r.

Definicja rolnika na gruncie Ustawy

Ochroną w ramach Ustawy zostały objęte m.in. wszystkie osoby fizyczne prowadzące gospodarstwo rolne w rozumieniu ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Mówimy więc o wszystkich osobach, które wykonują działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej i rybnej.

Pożyczka lombardowa udzielana indywidualnemu rolnikowi

Ustawa reguluje udzielanie finansowania w postaci konsumenckiej pożyczki lombardowej. Przepisy dotyczące konsumenckiej pożyczki lombardowej będą jednak miały zastosowanie nie tylko do pożyczek lombardowych udzielanych konsumentom, ale również do podobnych pożyczek udzielanych indywidualnym rolnikom.

Kluczowe znaczenie dla określenia zakresu nowej regulacji mają przepisy definiujące podstawowe terminy na czele z pojęciem konsumenckiej pożyczki lombardowej. Już w tym zakresie pojawiają się jednak pierwsze wątpliwości interpretacyjne. Cechą wyróżniającą umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej jest istnienie po stronie konsumenta zobowiązania do ustanowienia zabezpieczenia lombardowego, które jest zdefiniowane ogólnie jako zabezpieczenie polegające na ograniczeniu prawa do dysponowania przedmiotem zabezpieczenia lombardowego przez konsumenta. Ustawa zawiera również otwarty katalog przykładowych zabezpieczeń lombardowych. Pomimo tego, po stronie przedsiębiorców analizujących, czy podlegają oni nowej regulacji mogą pojawiać się istotne wątpliwości. Przykładowo, czy zawarcie w katalogu przykładowych zabezpieczeń lombardowych „ustanowienia zastawu na rzecz przedsiębiorcy zawierającego umowę” oznacza, że za zabezpieczenie lombardowe uznaje się również zastaw rejestrowy? Ponadto, przepisy nie wskazują precyzyjnie jak należy sklasyfikować sytuacje, w których umowa obejmuje szereg zabezpieczeń, spośród których jedynie wybrane wchodzą w zakres pojęcia zabezpieczenia lombardowego.

Prawidłowe określenie czy dana umowy stanowi konsumencką pożyczkę lombardową lub pożyczkę lombardową udzielaną indywidualnemu rolnikowi jest kluczowe z perspektywy uznania, które przepisy mają do niej zastosowanie. W przypadku pożyczek objętych zakresem nowej regulacji, Ustawa wprowadza m.in. przedkontraktowe obowiązki informacyjne nakładane na podmiot udzielający pożyczki, uregulowania dotyczące treści i formy umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej, czy też dotyczące maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów konsumenckiej pożyczki lombardowej. Ustawa ustanawia również m.in. obowiązek uzyskania wpisu do prowadzonego przez Komisję Nadzoru Finansowego rejestru przedsiębiorców prowadzących działalność lombardową. Wiele firm oferujących pożyczki czy podobne produkty np. leasingi, będzie musiało odpowiedzieć na pytanie, czy przypadkiem oferowane przez nich finansowania nie spełniają definicji konsumenckiej pożyczki lombardowej.

Finansowanie dla rolnika a ustawa o kredycie konsumenckim

Ustawa wprowadza zmiany także w ustawie z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, rozszerzając zakres jej stosowania do osób fizycznych prowadzących gospodarstwo rolne.

Dotychczas rolnicy mogli korzystać z ochrony zrównanej z ochroną konsumenta na gruncie ustawy o kredycie konsumenckim tylko w przypadku, gdy zawierali oni umowę kredytu konsumenckiego na cele niezwiązane bezpośrednio z prowadzoną przez nich działalnością (tj. z gospodarstwem rolnym). W związku ze zmianą wprowadzaną Ustawą, możliwa jest interpretacja, że każda umowa o kredyt konsumencki (tj. opiewający na kwotę niższą niż 255 550 PLN) udzielana rolnikowi, która nie będzie stanowić umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej, będzie musiała spełniać wymagania przewidziane ustawą o kredycie konsumenckim. Dyskusyjne przy tym jest czy dotyczy to także umowy kredytu konsumenckiego zawieranej co prawda przez osobę prowadzącą gospodarstwo rolne, ale niezwiązanej z działalnością rolną. Naszym zdaniem takie ujęcie byłoby zbyt szerokie – jest szereg argumentów przeczących takiemu podejściu.

Zmiany wpłyną również na obowiązki kredytodawców, w tym w szczególności wymuszą spełnienie przedkontraktowych obowiązków informacyjnych. Powstanie tutaj także kolejna wątpliwość - czy podmiot udzielający kredytu osobie fizycznej prowadzającej gospodarstwo rolne staje się kredytodawcą i instytucją pożyczkową w rozumieniu ustawy o kredycie konsumenckim, a co za tym idzie zastosowanie do jego działalności będzie miał podatek bankowy?

Ochrona rolników przed klauzulami abuzywnymi

Ustawa wprowadza zmiany w Kodeksie Cywilnym, polegające na objęciu osób prowadzących działalność rolną:

(i) ochroną przed stosowaniem tzw. klauzul niedozwolonych we wzorcach umownych poprzez stosowanie względem nich art. 3851-3853 Kodeksu Cywilnego. Co istotne, ochrona ta dotyczy wszystkich umów zawieranych z rolnikami (nie jest ograniczona do umów o charakterze niezawodowym, jak ma to miejsce w przypadku jednoosobowych działalności gospodarczych); oraz

(ii) ochroną w zakresie limitów pozaodsetkowych kosztów pożyczki, określoną w art. 7202-7205 Kodeksu Cywilnego.

W kontekście powyższego zwracamy uwagę, że zgodnie z przepisami przejściowymi Ustawy nie stosuje się do umów zawartych przed dniem jej wejścia w życie. Po wejściu w życie nowelizacji przed dokonaniem jakiejkolwiek zmiany umowy warto jednak zweryfikować, czy w istocie mamy do czynienia ze zmianą umowy, czy też z zawarciem nowej umowy. Wątpliwości mogą pojawiać się na przykład w sytuacji istotnego zwiększenia finansowania czy dodania nowych zabezpieczeń.

Podsumowanie

Omawiane przepisy rozszerzają ograniczoną ochronę konsumencką na indywidualnych rolników. Wydaje się jednak, że sposób ich procedowania spowodował istnienie szeregu wątpliwości i praktycznych problemów. Przykładowo, przepisy nie precyzują, czy zakres ochrony rolników odnosi się do wyłącznie czynności związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego lub też jakiego rodzaju związek jest wymagany między umową a działalnością związaną z prowadzeniem gospodarstwa. Przepisy nie wskazują również jak traktować osoby, które posiadają gospodarstwo rolne jednocześnie prowadząc działalność gospodarczą.

Odpowiedź na te i podobne pytania może być kluczowa dla wielu przedsiębiorców. Opisywane powyżej zmiany zrównujące pozycję rolników z konsumentami będą miały wpływ nie tylko na podmioty udzielające finansowań rolnikom (w tym firmy leasingowe i firmy pożyczkowe), ale również na wszystkie inne podmioty świadczące usługi na rzecz rolników i posługujące się w relacjach z nimi wzorcami umownymi.

Konieczne będzie w związku z powyższym przeprowadzenie audytu procesów udzielania finansowań oraz dokonanie przeglądu stosowanych wzorców umownych w celu ich dostosowania do nowych regulacji. Warto również zastanowić się nad sposobem ustalenia, czy do danej relacji umownej mają zastosowanie nowe przepisy (przykładowo poprzez odbieranie oświadczeń od klientów, w których będą oni potwierdzać, czy prowadzą gospodarstwo rolne).

Zespół Instytucji Finansowych i Ubezpieczeń kancelarii Taylor Wessing na bieżąco monitoruje wszelkie działania legislacyjne dotyczące sektora finansowego, w szczególności leasingowego, bankowego i ubezpieczeniowego. Nasza praca skupia się na wprowadzaniu zindywidualizowanych działań, które są odpowiedzią na ciągle zmieniające się instrumenty i wymagania, które stawiane są przed bankami, ubezpieczycielami, firmami leasingowymi, faktoringowymi, pożyczkowymi i innymi instytucjami finansowymi.

W przypadku jakichkolwiek pytań, zapraszamy do kontaktu.

Jeśli chcą Państwo wiedzieć więcej zachęcamy również do subskrypcji naszego Newslettera: link. Dzięki subskrypcji będą Państwo na bieżąco otrzymywać informacje dotyczące zmian w prawie w zakresie wybranym przez Państwa.